जळगाव लाईव्ह न्यूज । ८ एप्रिल २०२२ । जवळपास ४,५०० इस पूर्व भारतात जास्त प्रमाणात मका, जव, जवस, ज्वारी, बाजरी या धान्यांची शेती केली जायची. बाजरीच्या फायद्यांविषयी आयुर्वेदात उल्लेख करण्यात आला आहे. तर ५० वर्षांपूर्वी बाजरी भारतातील एक मुख्य पीक होत आणि नागरिकांच्या दररोजच्या आहारात देखील समाविष्ट होती.
मात्र स्वातंत्र्यानंतर गरीबी आणि कमकुवत अर्थव्यवस्थेमुळे भारत तांदूळ आणि गहू सारख्या इतर धान्यांकडे वळला. हरितक्रांती आणि सरकारी धोरणांच्या परिणामी पारंपारिक धान्य जसे की, तांदूळ आणि गहू स्वस्त आणि अधिक उपलब्ध झाला. अशा प्रकारे लोक बाजरी विसरले. बाजरीबद्दल एक गैरसमज आहे की ती फक्त कार्बोहायड्रेटपासून बनलेली आहे, ज्यामुळे वजन वाढेल. वजन केवळ कर्बोदकांमधेच नव्हे तर चुकीची जीवनशैली, परिष्कृत साखर आणि चरबीयुक्त आहार घेतल्याने देखील वाढते.
आजच्या कोविडच्या काळात हे धान्य खाण्याचा पुन्हा आग्रह धरला जात आहे. बाजरीमध्ये पोषक आणि खनिज पदार्थ असतात. कमी जीआय धान्य असल्याने त्याचे इतरही बरेच फायदे आहेत. ते जाणून घेऊयात…
- बाजरीचे फायदे, रोग प्रतिकारशक्ती वाढवते : बाजरीमध्ये तांबे, फॉस्फरस, मॅग्नेशियम, मॅंगनीज, व्हिटॅमिन बी 1 (थायमिन) आणि व्हिटॅमिन बी 3 (नियासिन) सारखे सूक्ष्म पोषक घटक असतात, जे प्राणघातक संसर्गाविरूद्ध प्रतिकारशक्ती वाढवतात.
- अँटिऑक्सिडंट्सने समृद्ध : बाजरी क्वेर्सेटिन आणि कॅटेचिन सारख्या अँटीऑक्सिडेंटने समृद्ध आहे, ती मुक्त रॅडिकल्सला उदासीन करते आणि जळ-जळ नियंत्रित करते.
- प्रोटीनने समृद्ध : गहू आणि तांदळाच्या तुलनेत प्रोसो बाजरी आणि फॉस्टाईल बाजरीमध्ये प्रथिनांचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. त्यामध्ये असलेले अमीनो अ‍ॅसिड प्रोफाईल डाळ किंवा शेंग एकत्र केल्यास संपूर्ण प्रथिने बनवते. यामुळेच बाजरी खिचडी हा एक संपूर्ण प्रोटीन आहार आहे.
- आयरनने समृद्ध : सर्व तृणधान्यांमध्ये बाजरीमध्ये लोहाचे प्रमाण जास्त असते. बाजरीच्या नियमित सेवनाने भारतातील अनेक राज्यांत तरुण मुली किंवा महिलांमध्ये अशक्तपणाचा सामना करण्यास मदत झाली आहे.
- उच्च फायबर : बाजरीमध्ये फायबरचे प्रमाण जास्त असते. ते ब्लोटिंग आणि बद्धकोष्ठता यासारख्या समस्यांना सामोरे जाण्यास मदत करते. लिग्नान्ससारखे प्रीबायोटिक फायबर आतडे निरोगी ठेवतात. दोन कप पांढर्‍या तांदळापेक्षा वजन कमी करण्यासाठी एक कप बाजरीचा एक चांगला पर्याय आहे.
- टॉक्सिनला बाहेर टाकते : बाजरी मिलेट्स क्वेर्सेटिन आणि कॅटेचिन सारख्या अँटीऑक्सिडेंटने समृद्ध असते, ती मुक्त रॅडिकल्सला तटस्थ करते आणि मूत्रपिंड आणि यकृतमधून टॉक्सिन बाहेर टाकण्यास मदत करतात.
- स्नायू बनवते : गहू आणि तांदळाच्या तुलनेत प्रोसो बाजरी आणि फॉस्टाईल बाजरीमध्ये प्रथिनांचे प्रमाण सर्वाधिक आहे.
- हृदयाचे आरोग्य वाढवते : आठवड्यातून दोन-तीन वेळा बाजरी खाल्ल्याने ट्रायग्लिसेराईड्स किंवा वाईट चरबी कमी होण्यास मदत होते, ज्यामुळे हृदयरोग आणि स्ट्रोकचा धोका कमी होतो.
- पृथ्वी, पाणी आणि जमीन वाचवण्यासाठी काम करा : तांदूळ आणि गव्हाच्या तुलनेत बाजरीला वाढण्यास कीटकनाशके किंवा खते आवश्यक नसतात आणि तिला फार कमी पाण्याची आवश्यकता असते. ती मातीची सुपीकता वाढविण्यात आणि सुधारण्यात देखील महत्वाची भूमिका बजावते.
खडबडीत धान्य पिकविणे खूप सोपे आहे. तांदळापासून बनविलेली कोणतीही डिश बाजरीपासून देखील बनवता येते. बाजरी शिजवण्याची पद्धत तांदूळ शिजवण्यापेक्षा वेगळी नाही. म्हणून कोणतीही काळजी न करता खिचडी, बीसिबेलथ किंवा खीरमध्ये बाजरी वापरून निरोगी आणि पौष्टिक जेवणाचा आनंद घ्या.