जळगाव लाईव्ह न्यूज । १९ एप्रिल २०२२ । अनेक वेळा बाजारातील दुकानदार तुम्हाला फाटलेली नोट देतो. त्यावेळी तुमची नजर त्याच्यावर जात नाही. नंतर त्यांना बघितल्यावर ते आता बाजारात कसे चालतील या विचाराने अस्वस्थ होतात. कोणाला द्यायचे की बदलायचे? यासाठी घाबरण्याची गरज नाही.
फाटलेल्या नोटा कोणत्याही बँकेच्या कोणत्याही शाखेत सहजपणे बदलल्या जाऊ शकतात. कोणत्याही बँकेने या नोटा बदलून देण्यास नकार दिल्यास त्यांच्यावर कारवाई होऊ शकते. येथे हे लक्षात घेणे आवश्यक आहे की नोटेची स्थिती जितकी खराब होईल तितकी तिची किंमत कमी होईल. रिझर्व्ह बँकेने (RBI) अशा नोटा बदलून घेण्यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे दिली आहेत. प्रत्येकासाठी ते जाणून घेणे खूप महत्वाचे आहे.
हे आहेत RBI चे नियम
तुमच्याकडे 5, 10, 20 किंवा 50 रुपयांच्या कमी मूल्याच्या नोटा फाटल्या असतील तर अशा नोटांपैकी किमान अर्ध्या नोटा असणे आवश्यक आहे. अशा परिस्थितीत, तुम्हाला त्यासाठी पूर्ण पैसे मिळतील, अन्यथा तुम्हाला काहीही मिळणार नाही. म्हणजेच 10 रुपयांची फाटलेली नोट असेल आणि त्यातील 50 टक्के सुरक्षित असेल तर त्या बदल्यात तुम्हाला 10 रुपयांच्या इतर चांगल्या नोटा मिळतील. जर फाटलेल्या नोटांची संख्या 20 पेक्षा जास्त असेल आणि त्यांची किंमत 5,000 रुपयांपेक्षा जास्त असेल तर त्यासाठी शुल्क भरावे लागेल. नोट बदलण्याचा थेट नियम असा आहे की जर गांधीजींचे वॉटरमार्क, आरबीआय गव्हर्नरची स्वाक्षरी आणि अनुक्रमांक यांसारखे सुरक्षा चिन्ह दिसत असेल तर बँका अशा फाटलेल्या नोटा बदलून घेण्यास नकार देऊ शकत नाहीत.
एकाधिक तुकड्यांसह नोट्स देखील बदलल्या जाऊ शकतात
नोटा अनेक तुकड्यांमध्ये विभागल्या गेल्या असतील तर त्या बदलण्याचाही नियम आहे. पण त्यासाठी जास्त वेळ लागतो. त्यासाठी ही नोट रिझर्व्ह बँकेच्या शाखेत पोस्टाद्वारे पाठवावी लागेल. रिझव्‍‌र्ह बँकेला त्यांचा बँक खाते क्रमांक, शाखेचे नाव, आयएफएससी कोड, नोटेचे मूल्य याचीही माहिती द्यावी लागते.
रिझर्व्ह बँक या फाटलेल्या नोटा बँकिंग प्रणालीतून काढून टाकते आणि त्या जागी नवीन नोटा छापते. यापूर्वी रिझर्व्ह बँक या नोटा जाळत असे. आता ते लहान तुकड्यांमध्ये पुनर्वापर केले जातात आणि त्यांच्यापासून कागदाच्या वस्तू बनवल्या जातात ज्या बाजारात विकल्या जातात.