ग्रॅच्युइटी म्हणजे काय? ते कसे मोजले जाते, जाणून घ्या सर्व काही

जळगाव लाईव्ह न्यूज । १० एप्रिल २०२२ । कोणताही कारखाना, बंदर, वृक्षारोपण इ. किंवा अशा कोणत्याही संस्थेमध्ये ज्यामध्ये गेल्या 12 महिन्यांत 10 किंवा त्याहून अधिक व्यक्ती कार्यरत आहेत अशा कोणत्याही व्यक्तीला ग्रॅच्युइटी मिळू शकते. एकाच कंपनीत दीर्घकाळ काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना पगार, पेन्शन आणि पीएफ व्यतिरिक्त ग्रॅच्युइटीही दिली जाते. हे कंपनीने कर्मचाऱ्याला दिलेले बक्षीस आहे.

ग्रॅच्युइटीसाठी, नियोक्त्याकडे किमान 5 वर्षे नोकरी असणे आवश्यक आहे. ग्रॅच्युइटीचे पेमेंट कर्मचारी निवृत्ती, मृत्यू किंवा काढून टाकल्यास, त्याला किंवा त्याच्या नॉमिनीला ग्रॅच्युइटीची रक्कम मिळते. सरकारी कर्मचाऱ्यांनाही ग्रॅच्युइटीचा लाभ मिळतो. मृत्यू किंवा अपंगत्व आल्यास 5 वर्षांच्या सेवेची अट लागू होत नाही.

5 वर्षांच्या सेवेच्या कालावधीची गणना करताना, हे लक्षात घेतले जाते की जर एखाद्याने 240 दिवसांपेक्षा जास्त काळ सतत काम केले असेल, तर त्याला पूर्ण सेवेचे 1 वर्ष मानले जाईल. म्हणूनच जर तुम्ही तुमच्या सेवेची 5 वर्षे पूर्ण होण्याआधी संस्था सोडली, परंतु तुम्ही तेथे 4 वर्षे आणि 240 दिवसांपेक्षा जास्त काळ सतत काम केले असेल, तर तुम्ही ग्रॅच्युइटीचे पात्र आहात. सेवेचा हा कालावधी ५ वर्षे मानला जाईल. त्याचप्रमाणे, ज्या आस्थापनांमध्ये कर्मचारी आठवड्यातून 6 दिवसांपेक्षा कमी, 4 वर्षे आणि 190 दिवसांपेक्षा जास्त सेवेत काम करतात, अशा आस्थापनांमध्ये कर्मचारी ग्रॅच्युइटीचा हक्कदार होतो. सेवानिवृत्त कर्मचाऱ्यांच्या आर्थिक गरजा पूर्ण करण्यासाठी ग्रॅच्युइटीची रक्कम खूप उपयुक्त ठरते.

१५ दिवसांच्या पगाराइतकी ग्रॅच्युइटी
केंद्र सरकारचे कर्मचारी, नागरी सेवांचे सदस्य, संरक्षण कर्मचारी, अखिल भारतीय सेवा, राज्य प्रशासकीय सेवा, स्थानिक संस्था कर्मचारी आणि राज्य सरकारी कर्मचारी यांच्या बाबतीत, ग्रॅच्युइटीची गणना पेन्शन कोड आणि अशा सेवांना लागू असलेल्या नियमांनुसार केली जाते. स्वतंत्र पेन्शन नियमांच्या अनुपस्थितीत, पेन्शनची गणना पेमेंट ऑफ ग्रॅच्युइटी कायदा, 1972 च्या तरतुदीनुसार केली जाते. अशा कर्मचाऱ्यांना वर्षातील १५ दिवसांच्या पगाराएवढी ग्रॅच्युइटी मिळते.

ग्रॅच्युइटीवर कर
सर्व सरकारी कर्मचारी, महापालिका कर्मचारी, सुरक्षा दलाच्या कर्मचाऱ्यांना ग्रॅच्युइटीवर कोणताही कर भरावा लागत नाही. पेमेंट ऑफ ग्रॅच्युइटी कायदा, 1972 अंतर्गत इतर कर्मचाऱ्यांसाठी किमान देय ग्रॅच्युइटी करमुक्त आहे. तथापि, प्रत्येक वर्षाच्या 15 दिवसांपेक्षा जास्त काळ ग्रॅच्युइटी भरल्यास, अतिरिक्त ग्रॅच्युइटी करपात्र होते. त्याच वेळी, सर्व सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचारी आणि ग्रॅच्युइटी कायद्यांतर्गत समाविष्ट नसलेल्या इतर कर्मचार्‍यांसाठी ग्रॅच्युइटीवर आयकर सूट मर्यादा 20 लाख रुपये आहे. ग्रॅच्युइटी कायदा त्या सर्व कर्मचाऱ्यांना लागू आहे जे एखाद्या संस्थेत काम करतात जेथे एका वर्षात 10 किंवा अधिक कर्मचारी काम करतात.