जळगाव लाईव्ह न्यूज । २४ जानेवारी २०२३ । देशातील बहुतांश लोक रेल्वे प्रवासाला महत्व देतात. कारण रेल्वेने स्वस्त आणि आरामदायी प्रवास करता येतो. कन्फर्म तिकिटे असले तर रेल्वेने लांबचा प्रवास करायला काही वाटत नाही. परंतु रेल्वे गाड्यांमध्ये वाढणाऱ्या गर्दीमुळे अनेकवेळा तिकीट कन्फर्म होत नाही. त्यामुळे वेटिंग तिकिट असले कि चिंता सतावत असते. मात्र, जर तुम्हाला वेटिंग तिकिटाची काळजी वाटत असेल, तर रेल्वे तुमच्यासाठी आनंदाची बातमी घेऊन येत आहे.
आपल्या सेवा सुधारण्यात गुंतलेल्या भारतीय रेल्वेने आता आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स(Artifical Intelligence) च्या मदतीने अधिकाधिक कन्फर्म तिकिटे देण्याचा मार्ग शोधला आहे. रेल्वेने ‘आयडियल ट्रेन प्रोफाइल’ हे आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स मॉड्यूल विकसित केले आहे. सेंटर फॉर रेल्वे इन्फॉर्मेशन सिस्टीम (CRIS) द्वारे विकसित केलेले, रेल्वेची इन-हाउस सॉफ्टवेअर शाखा, हे मॉड्यूल प्रतीक्षा यादी 5 ते 6 टक्क्यांनी कमी करण्यास सक्षम आहे. या मॉड्युलची चाचणी यशस्वीपणे पूर्ण झाल्यानंतर, रेल्वे अधिकाऱ्यांना आशा आहे की, त्याच्या मदतीने, जिथे प्रवाशांना अधिक कन्फर्म तिकिटे उपलब्ध करून देता येतील, तिथे लांब पल्ल्याच्या गाड्यांचे उत्पन्न एका वर्षात 1 कोटी रुपयांपर्यंत वाढू शकेल.
भारतात दरवर्षी लाखो लोक रेल्वेने प्रवास करतात. पण, प्रवाशांची संख्या जास्त असल्याने प्रत्येक प्रवाशाला कन्फर्म तिकीट मिळत नाही. केवळ कन्फर्म तिकीट मिळत नसल्याने मोठ्या संख्येने वापरकर्ते रेल्वेकडे पाठ फिरवतात, असेही रेल्वे अधिकाऱ्यांचे मत आहे. यामुळे, लांब पल्ल्याच्या उच्च श्रेणीतील प्रवासी विमान कंपन्यांकडे जात आहेत आणि कमी अंतराच्या प्रवासासाठी बसची निवड करत आहेत. त्यामुळे रेल्वेची चिंता वाढली आहे. प्रवाशांना सोबत ठेवण्यासाठी त्यांनी आता अधिकाधिक कन्फर्म तिकीट देण्यासाठी आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सची मदत घेतली आहे.
यशस्वी चाचणी
इंडियन एक्स्प्रेसच्या वृत्तानुसार, प्रतीक्षा यादी ही एक अशी व्यवस्था आहे जी नेहमीच अस्तित्वात असते. जेव्हा ट्रेनमधील प्रवाशांची मागणी उपलब्ध बर्थ किंवा सीटच्या संख्येपेक्षा जास्त असते तेव्हा प्रतीक्षा यादी तयार केली जाते. प्रतीक्षा यादी कमी करण्यासाठी, सेंटर फॉर रेल्वे इन्फॉर्मेशन सिस्टम (CRIS), रेल्वेची इन-हाउस सॉफ्टवेअर शाखा, ‘आदर्श ट्रेन प्रोफाइल’ नावाचे AI मॉड्यूल तयार केले. त्यात राजधानीसह सुमारे 200 लांब पल्ल्याच्या गाड्यांची माहिती देण्यात आली. चाचणी दरम्यान, AI च्या मदतीने अनेक प्रवासाचे नमुने शोधण्यात आले. जसे की प्रवाशांनी तिकीट कसे बुक केले, किती अंतरावर स्थानक निवडले आणि कोणत्या स्थानकांसाठी तिकिटांची मागणी कमी की जास्त. यासोबतच प्रवास कालावधीत कोणत्या भागात कोणत्या जागा रिकाम्या राहिल्या आणि वर्षातील कोणत्या वेळी जागांची मागणी जास्त होती हेही पाहण्यात आले.
तिकीट संयोजनांची संख्या वाढली
आयडियल ट्रेन प्रोफाइल मॉड्यूलच्या चाचणीत असे दिसून आले की या मॉड्यूलने कन्फर्म तिकिटांची संख्या 5 ते 6 टक्क्यांनी वाढवली आहे. मॉड्यूलने एकाच प्रवासाला थांब्यांच्या संख्येत विभागून आणि प्रवाशांचे वर्तन जाणून संभाव्य तिकीट संयोजन तयार केले. लांब पल्ल्याच्या ट्रेनला 60 थांबे असल्यास, AI ने 1,800 संभाव्य तिकीट संयोजनांचा अंदाज लावला आहे. साधारणपणे, रेल्वेची सध्याची प्रणाली 10 थांब्यांच्या प्रवासासाठी फक्त 240 तिकीट संयोजन सांगू शकते.
AI कडून दरवर्षी एक कोटी रुपयांचा फायदा
रेल्वे भवनच्या आणखी एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, एआयच्या मदतीने रेल्वेला दरवर्षी प्रति ट्रेन एक कोटी रुपयांचा अतिरिक्त महसूल मिळू शकतो. कारण त्यामुळे कन्फर्म तिकिटांची संख्या वाढते. त्यामुळे प्रवासी वाढतात. कालांतराने तुम्ही जितके जास्त AI अपडेट कराल तितके ते अधिक अचूक होते.